De zon lijkt iedere dag hetzelfde en er lijkt niet veel aan te veranderen, maar niks is minder waar. Ook onze zon heeft “seizoenen” zoals de aarde. Hier zijn we vier seizoenen gewoon, maar op de zon zijn er maar twee die elk meerdere jaren kunnen duren. Zo duurt de seizoenscyclus op de zon maar liefst 11 jaar! Binnenkort zal het hoogtepunt van zo een seizoen aanbreken.
Elke elf jaar verwisselen de magnetische noord- en zuidpool van de zon van plek. Tijdens deze verwisseling, veranderen er heel wat dingen aan het oppervlak van de zon. Zo verschijnen er zonnevlekken. Dat zijn iets minder warme plekken waarboven sterke magnetische velden vormen. Deze zonnevlekken ontstaan op 30° breedte van de evenaar, zowel op het noordelijk als op het zuidelijk halfrond. De magnetische velden boven de zonnevlekken vormen lussen en nemen ook heel wat plasma mee zoals je kan zien op het figuur hierboven. Deze periode met veel activiteit aan de oppervlakte van de zon noemt men het zonnemaximum.
Na het vormen van de zonnevlekken, verplaatsen ze zich langzaam naar de evenaar waar ze zullen blijven zitten. De magnetische lussen boven zonnevlekken kunnen zeer groot worden, tot zelfs meerdere keren de diameter van de aarde! Wanneer zulke lussen te groot worden, scheuren ze zich af van de zon. Dit heet een Coronal Mass Ejection (CME). Zoals op de figuur hieronder.
CME’s zwieren grote hoeveelheden plasma en geladen deeltjes de ruimte in. Als dit gebeurt op de evenaar van de zon, dan komen CME’s terecht in het eclipticavlak. Dat is het vlak waarin de planeten rond de zon draaien. Er bestaat dus de kans dat zo een CME de aarde kan raken en dit is ook al eens gebeurd in 1859. Weliswaar op 1 september 1859. Tijdens 2, 3 en 4 september was het noorderlicht zo sterk en uitgestrekt dat het zelfs te zien was op de Caraïbische eilanden. Communicatie werd sterk aangetast door elektrische storingen. Als dit nu zou gebeuren, dan zou dat serieuze gevolgen hebben voor het internet, astronauten in het ISS en de apparatuur van satellieten. Gelukkig kunnen we CME’s zien aankomen en als het dan zover is, moeten elektrische toestellen uitgeschakeld worden.
Niet alleen CME’s kunnen uitbarsten tijdens het zonnemaximum, ook zonnevlammen kunnen ontstaan. Dat zijn felle, energetische uitbarstingen van licht die ook gepaard kunnen gaan met CME’s. Zonnevlammen worden opgedeeld in 3 categorieën:
- Categorie X: uitbarstingen die op de aarde voor het uitvallen van radioverbindingen en van elektriciteitscentrales kunnen zorgen.
- Categorie M: matige uitbarstingen die rond de polen korte perioden van uitval van de radioverbindingen kunnen veroorzaken.
- Categorie C: kleine uitbarstingen die nauwelijks invloed hebben op de aarde.
Categorie X zonnevlammen zijn het krachtigst. De zonnevlam waargenomen op 1 september 1859 was een categorie X. Zelfs heel recent op 1 januari 2024 werd een klasse X zonnevlam waargenomen (linkerkant op de afbeelding hieronder). Dit wil dus zeggen dat het zonnemaximum er sneller aankomt dan verwacht. Eerst lagen de voorspellingen op de zomer van 2025, maar nu zal het eerder in de loop van 2024 zijn. De zon blijft dus onvoorspelbaar en verrassend, maar vrees niet, het zonnemaximum zal zeker niet voor het einde van de aarde zorgen.
0 reacties